ننگ سالی

خاطرات مردمی محله علی قلی آقای اصفهان از دوران کشف حجاب رضاخانی، ممنوعیت روضه و قحطی

وقتی در اسفند۱۳۰۶ برای اولین بار خانواده رضاخان میرپنج که حالا او را رضاشاه پهلوی می‌نامیدند بدون حجاب کامل به زیارت حضرت معصومه(س) رفتند، کسی فکرش را هم نمی‌کرد این ماجرا چه سر درازی پیدا خواهد کرد.

به‌تدریج ابتدا اجبار پوشیدن لباس متحدالشکل برای مردان تصویب شد و متعاقب آن، ممنوعیت پوشیدن لباس‌های بلند مردانه مانند عبا، قبا، لباده، سرداری و… . سفر رضاشاه به مملکت همسایه که حالا به ترکیه شهرت داشت، تیر خلاصی بود که بر بدنه فرهنگ پوشش ایرانیان به‌ویژه زنان فرود آمد.
اجبار در ترک حجاب و استفاده از لباس‌های فرنگی قانون شد و لاجرم مخالف‌کننده با قانون مجازات می‌شد. ۲۱تیرماه ۱۳۱۴ اعتراض مردم مشهد به فرامینی که مخالف دیانت و تاریخ ایران و ایرانی بود، در مسجد گوهرشاد به خاک و خون کشیده شد تا دیگر کسی جرات مخالفت با فرمان شاه را نداشته باشد. زنان با حجاب در همه‌جا تحت تعقیب و آزار قرار گرفتند و برخی جان خود را بر سر ایمان و عقیده‌شان از دست دادند.
«ننگ‌سالی» خاطرات مردم محله علی‌قلی‌آقای اصفهان از آن دوران است که فائزه دره‌گزنی آنها را جمع‌آوری و تدوین کرده است. این اثر که در زمره تاریخ شفاهی به‌شمار می‌آید، حاصل یک پژوهش جمعی و شامل سه بخش است با نام‌های پرده‌نشین، شاه‌نشین و خاک‌نشین. بخش اول به موضوع کشف حجاب، بخش دوم به منع برپا کردن مراسم عزاداری و دیگر مناسبات مذهبی و بخش سوم به قحطی و بیماری طی آن سال‌ها پرداخته است.
کتاب بر‌اساس شنیده‌های زنان و مردانی است که عموما آن را از مادر یا مادربزرگ‌های‌شان نقل‌قول کرده‌اند. در قسمت اول بیشتر خاطرات به بیم و گریزها اختصاص دارد؛ روایت‌هایی که گرچه کمابیش مشابه است اما فراوانی آنها نشان از رنجی است که اکثر مردم با آن مواجه بودند.
در بخش دوم کتاب که به محدودیت‌ها و ممنوعیت‌های شعائر دینی پرداخته، ما از یک‌سو با نحوه فشار حکومت و از سوی دیگر با عشق و علاقه افراد به برگزاری مراسم اهل بیت(ع) روبه‌رو می‌شویم. بخش پایانی هم مروری است برخاطرات اهالی محله از قحطی‌هایی که در دوران دو جنگ جهانی اول و دوم در ایران رخ داد. در قحطی دوم که مصادف با اواخر حکومت رضاشاه است مردم علاوه بر تمام مشکلات دیگر با گرسنگی و فقری که به‌واسطه اشغال کشور توسط بیگانگان بر آنها تحمیل شده بود، دست به گریبان بودند. در پایان هر‌بخش عکس برخی اسناد مربوط به آن و در انتها نیز تصاویر افراد ضمیمه این اثر است.